آنژیوگرافی، به مثابه چشمی تیزبین، به کمک تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی می‌آید. قلب، موتور خستگی‌ناپذیر بدن، نقشی حیاتی در تداوم حیات ایفا می‌کند. سلامت قلب وابسته به جریان خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی است که از طریق شبکه‌ای از عروق به آن می‌رسد. اما گاهی اوقات این مسیر حیاتی با تجمع چربی و رسوبات مسدود می‌شود و سلامت قلب را به خطر می‌اندازد.
آنچه در این مقاله میخوانید
آنژیوگرافی چیست؟
آنژیوگرافی (Angiography) یک تکنیک تصویربرداری غیرجراحی است که به پزشکان متخصص قلب امکان می‌دهد تا درون رگ‌های خونی را به طور مستقیم مشاهده کنند. در این روش، با استفاده از یک لوله‌ی نازک و قابل انعطاف به نام کاتتر، ماده‌ی حاجب خاصی به جریان خون تزریق می‌شود. این ماده‌ی حاجب، که با اشعه‌ی X سازگار است، باعث افزایش قابل توجه کنتراست تصویر رگ‌های خونی در عکس‌های رادیوگرافی می‌شود و به پزشک اجازه می‌دهد تا انسداد، تنگی یا ناهنجاری‌های موجود در عروق را با جزئیات دقیق تشخیص دهد.
انواع آنژیوگرافی
آنژیو بسته به ناحیه‌ی مورد بررسی، انواع مختلفی دارد که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- عروق کرونری (Coronary Angiography): این نوع آنژیو به طور خاص برای بررسی عروق کرونری قلب که خون را به عضله‌ی قلب می‌رسانند، انجام می‌شود.
- مغزی (Cerebral Angiography): این روش برای بررسی عروق خونی مغز و تشخیص ناهنجاری‌هایی نظیر آنوریسم (بیرون‌زدگی دیواره‌ی رگ) یا تنگی عروق که می‌توانند منجر به سکته مغزی شوند، به کار می‌رود.
- محیطی (Peripheral Angiography): این نوع آنژیو برای ارزیابی عروق خونی اندام تحتانی، کلیه‌ها، ریه‌ها و سایر نواحی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاربردهای آنژیوگرافی
آنژیو کاربردهای گسترده‌ای در تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی و عروقی دارد، از جمله:
- تشخیص بیماری عروق کرونر (CAD): آنژیو به پزشکان کمک می‌کند تا میزان گرفتگی عروق کرونری را تعیین کرده و محل دقیق انسداد را مشخص نمایند. این اطلاعات برای تصمیم‌گیری در مورد روش‌های درمانی بعدی نظیر آنژیوپلاستی یا عمل جراحی بای‌پس عروق کرونری (CABG) حیاتی است.
- بررسی ناهنجاری‌های عروقی مادرزادی: برخی از افراد به طور مادرزاد با ناهنجاری‌هایی در عروق خونی متولد می‌شوند. آنژیو به تشخیص این ناهنجاری‌ها و برنامه‌ریزی برای درمان آن‌ها کمک می‌کند.
- ارزیابی عوارض ناشی از آسیب‌های عروقی: در مواردی که به دلیل حوادث یا جراحی‌های قبلی، آسیب‌هایی به عروق وارد شده باشد، آنژیوگرافی می‌تواند به تشخیص محل و شدت این آسیب‌ها کمک کند.
مزایای آنژیوگرافی
آنژیوگرافی یک روش تشخیصی بسیار دقیق و با حداقل تهاجم است که مزایای متعددی را به همراه دارد، از جمله:
- دقت بالا: تصویری واضح و دقیق از عروق خونی و جریان خون در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
- کمک به تشخیص زودهنگام: تشخیص به موقع بیماری‌های قلبی و عروقی با استفاده از آنژیوگرافی، امکان شروع درمان‌های زودهنگام و پیشگیری از عوارض جدی‌تر را فراهم می‌سازد.
- امکان انجام اقدامات درمانی همزمان: در برخی موارد، در حین انجام آنژیوگرافی، پزشک می‌تواند اقدامات درمانی نظیر آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری را برای باز کردن عروق مسدود شده انجام دهد.
آمادگی‌های قبل از آنژیوگرافی
انجام برخی اقدامات قبل از آنژیوگرافی برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی این روش ضروری است. پزشک متخصص قلب دستورالعمل‌های خاصی را متناسب با شرایط شما ارائه خواهد داد، اما به طور کلی، این موارد را شامل می‌شود:
- دریافت نتایج آزمایشات خونی: برای ارزیابی وضعیت کلی سلامت و عملکرد کلیه‌ها و کبد، انجام برخی آزمایشات خونی لازم است.
- بررسی سوابق پزشکی: پزشک متخصص قلب، سوابق پزشکی شما را به طور کامل بررسی می‌کند تا از وجود هرگونه بیماری زمینه‌ای، حساسیت دارویی یا سایر شرایطی که ممکن است بر انجام آنژیوگرافی یا داروهای مورد استفاده در این روش تأثیر بگذارند، مطلع شود.
- قطع مصرف برخی داروها: ممکن است پزشک توصیه کند که مصرف برخی داروها، به ویژه داروهای رقیق‌کننده‌ی خون، چند روز قبل از آنژیوگرافی قطع شود.
- ناشتا بودن: در اغلب موارد، از شما خواسته می‌شود که چند ساعت قبل از آنژیوگرافی از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
- حمام کردن: دوش گرفتن شب قبل از آنژیو برای کاهش خطر عفونت توصیه می‌شود.
- لباس راحت: پوشیدن لباس‌های راحت و گشاد که به راحتی قابل تعویض باشند، در روز انجام آنژیوگرافی ضروری است.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن می‌تواند خطر عوارض بعد از آنژیوگرافی را افزایش دهد. ترک سیگار حداقل چند هفته قبل از آنژیوگرافی توصیه می‌شود.
- تنظیم امور همراه: هماهنگ کردن با یک همراه برای رساندن شما به بیمارستان و همراهی بعد از انجام آنژیوگرافی الزامی است.
در طی آنژیوگرافی چه انتظاراتی باید داشته باشید؟
آنژیو معمولا در بخش آنژیوگرافی بیمارستان یا کلینیک تخصصی قلب انجام می‌شود. به طور کلی، مراحل انجام آنژیوگرافی به شرح زیر است:
- قرار گرفتن روی تخت: شما روی یک تخت مخصوص دراز خواهید کشید و به مانیتورهای اتاق عمل متصل می‌شوید.
- تزریق بی‌حسی موضعی: پزشک متخصص قلب، ناحیه‌ی ورود کاتتر (معمولا کشاله ران یا مچ دست) را با بی‌حسی موضعی بی‌حس می‌کند.
- ایجاد مسیر ورود کاتتر: با استفاده از یک سوزن کوچک، به محل ورود کاتتر بی‌حس‌شده، دسترسی پیدا می‌شود. سپس، یک غلاف نازک در این محل قرار داده می‌شود تا مسیر ورود کاتتر فراهم شود.
- هدایت کاتتر: پزشک متخصص قلب، با هدایت تصاویر اشعه‌ی X، کاتتر را از طریق سرخرگ یا سیاهرگ وارد سیستم عروقی بدن می‌کند و آن را تا محل مورد نظر، به عنوان مثال عروق کرونری قلب، هدایت می‌نماید.
- تزریق ماده‌ی حاجب: هنگامی که کاتتر در محل مورد نظر قرار گرفت، پزشک ماده‌ی حاجب را از طریق کاتتر به جریان خون تزریق می‌کند.
- تصویربرداری با اشعه‌ی X: اشعه‌ی X از بدن شما عبور می‌کند و تصاویری از عروق خونی که با ماده‌ی حاجب پر شده‌اند، تهیه می‌شود. این تصاویر بر روی مانیتور نمایش داده می‌شوند و پزشک متخصص قلب می‌تواند آن‌ها را بررسی کند.
- خارج کردن کاتتر: پس از اتمام تصویربرداری، کاتتر به آرامی از بدن خارج می‌شود.
- استراحت پس از عمل: بعد از انجام آنژیوگرافی، برای مدت زمان مشخصی در بخش ریکاوری تحت نظر قرار خواهید گرفت تا علائم حیاتی شما پایش شود.
مراقبت‌های بعد از آنژیوگرافی
پس از انجام آنژیو، رعایت برخی نکات برای بهبودی سریع و کاهش خطر عوارض ضروری است:
- استراحت در محل ورود کاتتر: به مدت چند ساعت، روی ناحیه‌ی ورود کاتتر فشار ملایمی وارد کنید تا از خونریزی احتمالی جلوگیری شود.
- نوشیدن مایعات: نوشیدن مایعات فراوان به دفع ماده‌ی حاجب از بدن کمک می‌کند.
- رژیم غذایی مناسب: پس از مشورت با پزشک، می‌توانید رژیم غذایی معمول خود را از سر بگیرید.
- استحمام: معمولا استحمام بعد از چند ساعت از آنژیوگرافی بلامانع است، اما از خاراندن یا دستکاری محل ورود کاتتر خودداری کنید.
- فعالیت بدنی: در روزهای اولیه بعد از آنژیو، از فعالیت بدنی شدید خودداری کنید. پزشک متخصص قلب دستورالعمل‌های لازم در خصوص زمان مناسب برای بازگشت به فعالیت‌های روزانه را به شما ارائه خواهد داد.
- کنترل علائم: در صورت مشاهده‌ی هرگونه علائم غیرطبیعی مانند خونریزی، درد شدید یا تورم در محل ورود کاتتر، تب یا لرز، تنگی نفس یا درد قفسه‌ی سینه، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارض احتمالی آنژیوگرافی
آنژیوگرافی یک روش با حداقل تهاجم است، اما مانند هر روش پزشکی دیگری، عوارض احتمالی را به همراه دارد. این عوارض معمولا خفیف بوده و به سرعت برطرف می‌شوند، اما در موارد نادر، عوارض جدی‌تری نیز ممکن است رخ دهد. برخی از عوارض احتمالی آنژیوگرافی عبارتند از:
- خونریزی یا کبودی در محل ورود کاتتر: این عارضه شایع است و معمولا به سرعت برطرف می‌شود.
- پاسخ آلرژیک به ماده‌ی حاجب: در برخی موارد، ممکن است فرد به ماده‌ی حاجب تزریق‌شده در حین آنژیوگرافی، واکنش آلرژیک خفیف یا شدید نشان دهد.
- آسیب به رگ‌های خونی: در موارد نادر، کاتتر ممکن است به رگ‌های خونی در حین ورود یا هدایت، آسیب برساند.
- عفونت: رعایت دقیق نکات بهداشتی و استریلیزاسیون در حین انجام آنژیوگرافی، خطر عفونت را به حداقل می‌رساند.
- مشکلات کلیوی: ماده‌ی حاجب ممکن است در عملکرد کلیه‌ها اختلال ایجاد کند، به خصوص در افرادی که از قبل با مشکلات کلیوی زمینه‌ای مواجه هستند.
- سکته‌ی قلبی یا مغزی: در موارد بسیار نادر، آنژیو می‌تواند منجر به سکته‌ی قلبی یا مغزی شود.
چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرید؟
در صورت مشاهده‌ی هرگونه علائم غیرطبیعی پس از انجام آنژیوگرافی، به خصوص موارد زیر، حتما با پزشک متخصص قلب خود تماس بگیرید:
- خونریزی شدید یا مداوم در محل ورود کاتتر
- درد شدید یا تورم در محل ورود کاتتر
- تب یا لرز
- تنگی نفس یا درد قفسه‌ی سینه
- ضعف یا بی‌حسی در اندامی که کاتتر از طریق آن وارد شده است
نتیجه‌گیری
آنژیوگرافی یک روش تشخیصی با ارزش و ایمن برای بررسی عروق خونی و تشخیص بیماری‌های قلبی و عروقی است. این روش به پزشکان متخصص قلب امکان می‌دهد تا به طور مستقیم درون عروق را مشاهده کرده و با دقت بالایی محل و شدت انسداد یا ناهنجاری‌های عروقی را تشخیص دهند. تشخیص به موقع بیماری‌های قلبی و عروقی با استفاده از آنژیوگرافی، امکان شروع درمان‌های زودهنگام و پیشگیری از عوارض جدی‌تر را فراهم می‌سازد.
با در نظر گرفتن آمادگی‌های قبل از عمل، مراقبت‌های بعد از آنژیوگرافی و آگاهی از عوارض احتمالی این روش، می‌توانید با اطمینان بیشتری برای انجام آنژیوگرافی اقدام کنید. در صورت وجود هرگونه پرسش یا نگرانی در خصوص آنژیوگرافی، حتما با پزشک متخصص قلب خود مشورت نمایید.
