یکی از روش های موثر برای باز کردن عروق مسدود شده و بهبود جریان خون به قلب، فنر قلب یا استنت گذاری عروق کرونر (PCI) است. در این مقاله، به عنوان یک منبع جامع برای بیماران، قصد داریم شما را با فنر قلب، مزایا، عوارض احتمالی، مراقبت های بعد از عمل و سایر نکات مهم آشنا کنیم.
بیماری عروق کرونر (CAD) یکی از شایع ترین مشکلات قلبی عروقی در سراسر جهان است. این عارضه به دلیل تجمع رسوبات چربی (پلاک) در دیواره عروق کرونر که خون را به عضله قلب می رسانند، ایجاد می شود. تنگ شدن عروق کرونر، جریان خون به قلب را محدود کرده و می تواند منجر به درد قفسه سینه (آنژین صدری)، تنگی نفس، خستگی و در موارد وخیم تر، حمله قلبی شود.
آنچه در این مقاله میخوانید
فنر قلب (استنت) چیست؟
فنر قلب، لوله ای کوچک و منعطف از جنس فلز است که به وسیله یک لوله بلند و نازک به نام کاتتر، وارد عروق کرونر مسدود شده، هدایت می شود. پس از رسیدن به محل انسداد، فنر با استفاده از یک بالون کوچک، باز شده و در جای خود قرار می گیرد. این عمل باعث گشاد شدن عروق و بهبود جریان خون به عضله قلب می شود.
انواع فنر قلب:
فنرهای قلب انواع مختلفی دارند که هر کدام با توجه به نوع انسداد و شرایط بیمار انتخاب می شوند:
- فنرهای فلزی لخت (Bare-metal stent): این نوع فنر از جنس فلز ضد زنگ ساخته شده و صرفا عروق را باز نگه می دارد.
- فنرهای دارویی (Drug-eluting stent): سطح این فنرها با داروهای خاصی پوشانده شده است که از تنگ شدن مجدد عروق (restenosis) جلوگیری می کند.
- فنرهای زیست تخریب پذیر (Biodegradable stent): این نوع فنرها به تدریج در بدن حل شده و پس از باز نگه داشتن عروق به مدت مشخص، از بین می روند.
چه کسانی کاندید فنر قلب هستند؟
تصمیم گیری در مورد اینکه آیا فنر قلب برای شما مناسب است یا خیر، توسط پزشک متخصص قلب بر اساس عوامل زیر صورت می گیرد:
- شدت و محل انسداد عروق کرونر
- علائم بیماری (درد قفسه سینه، تنگی نفس و …)
- سلامت عمومی بیمار و وجود بیماری های زمینه ای
مزایای فنر قلب:
فنر قلب یک روش کم تهاجمی و موثر برای درمان انسداد عروق کرونر است. برخی از مزایای این روش عبارتند از:
- بهبود جریان خون به قلب و کاهش علائم بیماری مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس
- کاهش خطر حمله قلبی
- بهبود کیفیت زندگی بیمار
- دوره نقاهت کوتاه تر نسبت به جراحی بای پس عروق کرونر
عوارض احتمالی فنر قلب:
مانند هر روش درمانی دیگری، فنر قلب نیز ممکن است با برخی عوارض همراه باشد. عوارض احتمالی این روش عبارتند از:
- خونریزی در محل ورود کاتتر
- آسیب به عروق کرونر
- حمله قلبی
- لخته شدن خون (ترومبوز) درون فنر
- تنگ شدن مجدد عروق (restenosis)
مراقبت های بعد از فنر قلب:
پس از انجام فنر قلب، رعایت نکات زیر برای بهبودی کامل و جلوگیری از عوارض احتمالی بسیار مهم است:
- مصرف منظم داروهای تجویز شده توسط پزشک (رقیق کننده های خون، داروهای کنترل فشار خون و چربی خون)
- رعایت رژیم غذایی سالم و کم چرب
- ترک سیگار و سایر دخانیات
- کنترل منظم فشار خون، قند خون و چربی خون
- فعالیت بدنی منظم با مشورت پزشک
آمادگی برای عمل فنر قلب:
قبل از انجام عمل فنر قلب، پزشک متخصص قلب برای بررسی وضعیت عروق کرونر و تعیین بهترین روش درمانی، ممکن است اقدامات تشخیصی زیر را انجام دهد:
- آنژیوگرافی عروق کرونر (Coronary angiography): در این روش، با تزریق ماده حاجب به عروق و تصویربرداری با اشعه ایکس، میزان و محل انسداد عروق مشخص می شود.
- نوار قلب (Electrocardiogram – ECG): فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می کند.
- اکوکاردیوگرافی (Echocardiogram): عملکرد پمپاژ قلب را با استفاده از امواج صوتی بررسی می کند.
پس از انجام اقدامات تشخیصی و تصمیم گیری در مورد انجام فنر قلب، پزشک شما را در مورد آمادگی های قبل از عمل راهنمایی می کند. این موارد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- قطع مصرف برخی داروها: ممکن است لازم باشد مصرف برخی داروها مانند آسپرین یا داروهای رقیق کننده خون چند روز قبل از عمل قطع شود.
- ناشدن: بسته به نوع بیهوشی، ممکن است لازم باشد از چند ساعت قبل از عمل از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
- بررسی و کنترل بیماری های زمینه ای: وجود بیماری های زمینه ای مانند دیابت یا فشار خون بالا باید قبل از عمل کنترل شود.
- آمادگی روحی: صحبت با پزشک و پرستار در مورد روند عمل و عوارض احتمالی می تواند به کاهش استرس و اضطراب قبل از عمل کمک کند.
روند عمل فنر قلب:
فنر قلب معمولا در بخش آنژیوگرافی بیمارستان و با بی حسی موضعی انجام می شود. در موارد خاص، ممکن است نیاز به بیهوشی عمومی باشد. مراحل کلی عمل فنر قلب به شرح زیر است:
- ایجاد مسیر دسترسی: پزشک متخصص، با بی حسی موضعی، یک سوزن وارد رگ در کشاله ران یا مچ دست می کند و سپس با استفاده از ابزارهای مخصوص، مسیر دسترسی به عروق کرونر را ایجاد می کند.
- قرار دادن کاتتر: یک لوله بلند و نازک به نام کاتتر که حاوی بالن و فنر است، از طریق مسیر دسترسی وارد عروق شده و به محل انسداد هدایت می شود.
- باز کردن عروق: پس از رسیدن کاتتر به محل انسداد، پزشک بالن موجود در کاتتر را باد می کند تا عروق مسدود شده باز شود.
- قرار دادن فنر: پس از باز شدن عروق، فنر موجود در کاتتر باز شده و در جای خود قرار می گیرد. فنر به باز نگه داشتن عروق و بهبود جریان خون کمک می کند.
- خارج کردن کاتتر: پس از قرار دادن فنر، پزشک بالن را تخلیه کرده و کاتتر را خارج می کند.
- بستن محل ورود کاتتر: محل ورود کاتتر با فشار یا با استفاده از ابزارهای مخصوص بسته می شود.
بستری پس از عمل فنر قلب:
پس از انجام فنر قلب، بیمار معمولا برای چند ساعت تحت نظر قرار می گیرد تا علائم حیاتی و وضعیت عروق بررسی شود. در صورت عدم وجود عارضه، بیمار در همان روز یا روز بعد از بیمارستان مرخص می شود.
نکات مهم بعد از عمل فنر قلب:
رعایت نکات زیر برای بهبودی کامل و جلوگیری از عوارض احتمالی فنر قلب بسیار مهم است:
- استراحت در منزل: پس از ترخیص از بیمارستان، بسته به شرایط بیمار، ممکن است لازم باشد بیمار چند روز در منزل استراحت کند و از فعالیت های سنگین خودداری کند.
- رژیم غذایی: رعایت رژیم غذایی سالم و کم چرب برای کاهش فشار بر قلب و عروق ضروری است.
- کنترل منظم داروها: مصرف منظم داروهای تجویز شده توسط پزشک، از جمله داروهای رقیق کننده خون، داروهای کنترل فشار خون و چربی خون، در پیشگیری از عوارض و بهبود وضعیت بیمار نقش مهمی دارد.
- فعالیت بدنی: پس از طی دوره نقاهت اولیه، با مشورت پزشک، فعالیت بدنی منظم و سبک مانند پیاده روی برای تقویت قلب و عروق توصیه می شود.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن یکی از عوامل اصلی خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر و تنگی مجدد عروق است. ترک سیگار به بهبود سلامت قلب و عروق بسیار اثربخش است.
عوارض بلند مدت فنر قلب:
همانطور که در بخش قبل اشاره شد، فنر قلب روشی ایمن و موثر برای درمان انسداد عروق کرونر است. با این حال، احتمال بروز برخی عوارض بلند مدت نیز وجود دارد که عبارتند از:
- تنگ شدن مجدد عروق (Restenosis): این عارضه زمانی رخ می دهد که بافت اسکار در اطراف فنر ایجاد شده و مجددا موجب تنگ شدن عروق می شود. استفاده از فنرهای دارویی و رعایت سبک زندگی سالم می تواند خطر restenosis را کاهش دهد.
- لخته شدن خون (ترومبوز) درون فنر: در موارد نادر، ممکن است لخته خون درون فنر ایجاد شود که می تواند منجر به حمله قلبی شود. مصرف داروهای رقیق کننده خون طبق تجویز پزشک برای کاهش این خطر ضروری است.
در صورت بروز هر گونه علائم هشدار دهنده مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس یا تعریق شدید، بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید.
مراجعه منظم به پزشک پس از فنر قلب:
پس از انجام فنر قلب، مراجعه منظم به پزشک متخصص قلب برای بررسی وضعیت عروق و کنترل عوارض احتمالی بسیار مهم است. پزشک شما ممکن است توصیه کند در فواصل زمانی مشخص آزمایشات تشخیصی مانند نوار قلب یا اکوکاردیوگرافی انجام دهید.
سخن نهایی
فنر قلب (استنت گذاری عروق کرونر) یک روش درمانی کم تهاجمی و موثر برای باز کردن عروق مسدود شده قلب و بهبود جریان خون است. این روش می تواند به کاهش علائم بیماری عروق کرونر و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند. با رعایت نکات مراقبتی و تغییر سبک زندگی به سمت زندگی سالم تر، می توان از بروز عوارض احتمالی فنر قلب و پیشرفت بیماری عروق کرونر جلوگیری کرد.
توجه: این مقاله صرفا جنبه اطلاع رسانی دارد و جایگزین مشاوره پزشکی نمی شود. برای تشخیص و درمان مناسب، حتما به پزشک متخصص قلب مراجعه کنید.
منابع :
کلینیک مایو
: راهنمای جامع بیماران){kind=link}
.