رگ‌های واریسی رگ‌های متورمی هستند که معمولاً بنفش یا آبی رنگند. این رنگ آبی به این دلیل ایجاد می‌شود که خون جمع شده در این رگها کمتر از حد لازم حاوی اکسیژن است. متأسفانه، بیماری واریس خود به خود بهبود پیدا نمی‌کند و اگر درمان نشود معمولاً بدتر می‌شود. پزشکان برای درمان واریس ممکن است از روش‌هایی مثل جوراب واریس، تزریق یا جراحی استفاده کنند. به یاد داشته باشید که علاوه بر این روش‌ها چندین راهکار دیگر مثل تغییر رژیم غذایی و یا سبک زندگی وجود دارد که انجام آنها نیز می‌تواند به کاهش علائم واریس کمک کند.
علت واریس پا
علت اصلی ابتلا به واریس، نارسایی ( ضعف یا افتادگی) دریچه‌های سیاهرگها (وریدها) است. نارسایی دریچه‌های وریدی باعث می‌شود حرکت خون به سمت بالا برای برگشت به قلب در سیاهرگها مشکلتر شود. به این وضعیت نارسایی وریدی گفته می‌شود. سن نیز می‌تواند یکی از عوامل خطر ابتلا به واریس باشد. هرچه فردی پیرتر شود ، بافت تشکیل دهنده دیواره سیاهرگها، خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و در اثر فشار بیشتر کشیده می‌شود. افزایش فشار در سیاهرگ‌های ساق پا سرانجام می‌تواند باعث بزرگ شدن، تورم و پیچ خوردگی این رگها شده و در نهایت باعث واریسی شدن آنها شود. در درمان واریس از مجموعه‌ای از روش‌های درمانی، برای برطرف کردن مشکل نارسایی دریچه‌های وریدی استفاده می‌کنند.
عوامل خطر
عوامل خطر زیادی هستند که می‌توانند باعث واریس شوند. متأسفانه هیچ عامل خطر واحدی وجود ندارد که بر اساس آن بتوان تشخیص داد یک نفر حتما به واریس مبتلا خواهد شد یا خیر. در حقیقت ، ممکن است شخصی همه عوامل خطر را داشته باشد ولی به واریس مبتلا نشود و برعکس یک بیمار تنها یک عامل خطر داشته باشد اما به واریس مبتلا شود. این عوامل خطر عبارتند از:
- ژنتیک
- سن
- جنسیت
- بارداری
- سبک زندگی
- چاقی
- جراحت
علائم واریس
علائم و تغییرات بدنی واریس به اشکال مختلفی بروز می‌کنند. بیشتر علائم واریس در ساعات آخر روز، در حدود زمان قاعدگی، در هوای گرم و یا پس از طولانی ایستادن یا نشستن بروز می‌کنند.
خونریزی
اگر پوست روی رگ‌های واریسی خیلی نازک باشد، این رگها مستعد خونریزی هستند و ممکن است کاری مثل یک دوش گرفتن ساده یا ترومای جزئی باعث ترکیدن و خونریزی آنها شود.
زخم
زخم شدن یا بروز جراحات پوستی نشان دهنده موارد بسیار شدید واریس است. این زخم‌ها وجراحت در بیمارانی که مبتلا به نارسایی مزمن وریدی طولانی هستند ممکن است به صورت خود به خود رخ دهند. زخم‌های واریسی خیلی سخت بهبود پیدا می‌کنند.
واریس و رگ‌های عنکبوتی ممکن است باعث ایجاد مشکلات و ناراحتی‌هایی در درجات مختلف (از خفیف گرفته تا شدید) در فرد مبتلا شوند از جمله:
- احساس سنگینی
- درد
- لرزش
- تورم
- گرفتگی ساق پا (که معمولا هر چه به سمت ساعات پایانی روز می‌رویم بدتر می‌شود)
- تغییرات پوستی از جمله بروز زخم روی پاها
با درمان واریس علائم آن نیز برطرف می‌شوند اما در صورتی که درمان انجام نشود، علائم به مرور زمان بدتر می‌شوند.
تشخیص
پزشکان برای تشخیص واریس از معاینه بدنی شروع می‌کنند. آنها در حالتی که بیمار ایستاده پاهای او را بررسی می‌کنند تا ببینند آیا تورمی وجود دارد یا خیر و احتمالاً سونوگرافی نیز تجویز می‌کنند. سونوگرافی بهترین ابزار تشخیصی برای تعیین آن است که آیا فردی نارسایی وریدی که علت اصلی واریس است دارد یا خیر. سونوگرافی یک روش غیر تهاجمی و بدون درد است که در آن از امواج صوتی استفاده می‌شود و پزشکان به کمک آن می‌توانند نحوه جریان خون فرد را بررسی کنند تا ببینند آیا دریچه‌های وریدی نارسایی دارند یا خیر.
عوارض درمان نکردن واریس پا
متأسفانه، واریس بدون درمان بهبود پیدا نمی‌کند و در صورت عدم درمان، با گذشت زمان معمولاً بزرگتر و دردناکتر هم خواهد شد. مشکل رگ‌های واریسی فقط ظاهر ناخوشایندی که ایجاد کرده‌اند نیست بلکه واریس نشان دهنده مشکلی در بدنی است که در اثر نارسایی دریچه‌‌ها و افزایش فشار در سیاهرگ‌های پا ایجاد شده است. علائم این بیماری بدون درمان، به طور معمول وخیمتر می‌شوند از جمله این که ظاهر رگها برجسته‌تر شده، تورم، لرزش و درد پاها بیشتر می‌شود و رگ‌های عنکبوتی یا واریسی جدیدی تشکیل خواهد شد. در موارد شدید، اگر واریس همچنان درمان نشود، ممکن است زخم‌های وریدی ایجاد شود که مساله‌ای جدی و خطرناک است و بهبود آن ممکن است ماه‌ها طول بکشد.
آیا روش درمان واریس برای همه یکسان است؟
واریس هیچ درمان واحد و یکسانی که برای همه به یک اندازه مفید و موثر باشد ندارد. بیماری‌های وریدی در همه افراد یکسان نیستند و بالتبع روش‌های درمانی نیز برای افراد مختلف متفاوت خواهند بود. در اکثر بیماران، پزشکان ابتدا سوابق پزشکی بیمار را به طور کامل بررسی کرده و پاها را معاینه و سونوگرافی می‌کنند. سپس درباره هر نوع ناهنجاری موجود در رگ‌های پاهای بیماران با آنها صحبت کرده و در نهایت در مورد همه گزینه‌های درمان ورید با آنها بحث می‌کنند. انتخاب یک درمان موثر و مناسب برای واریس به وضعیت بیمار و نوع رگ‌های درگیر بستگی دارد.
راه‌های درمان واریس پا
درمان رگ‌های واریسی شامل بستن و تخریب و یا خارج کردن رگ‌های واریسی – رگ‌های متورم و پیچ‌خورده و ناصاف است که به خاطر نارسایی دریچه‌های سیاهرگها ایجاد شده‌اند. گزینه‌های درمانی برای واریس ساق پا عبارتند از:
ورزش کردن
پیاده‌روی بهترین ورزش برای سلامت رگ‌هاست. پیاده‌روی عضلات ساق پا که به منزله پمپ سیستم گردش خون در پاها عمل می‌کنند را کشیده و تقویت می‌کند. علاوه بر این، پیاده‌روی کاری است که اکثر مردم هر روز می‌توانند آن را بطور طبیعی انجام دهند. اگر پیاده‌روی و ورزش نمی‌کنید و مدتی طولانی است که بی‌تحرک بوده اید، حتماً آرام آرام این کار را شروع کنید و به مرور مسافت‌های پیاده‌روی خود را طولانی‌تر و سرعت راه رفتنتان را بیشتر کنید.
اضافه کردن ورزش به شکل منظم به عنوان بخشی از روند معمول زندگی باعث بهبود سلامت کلی و کاهش خطر چاقی که یکی از عوامل خطر شایع واریس است می‌شود. قبل از شروع هر برنامه ورزشی، با پزشک خود مشورت کنید. سایر ورزش‌ها و تمریناتی که لزوماً به جلوگیری از واریس کمک نمی‌کنند اما جزء تمرینات کم فشارند عبارتند از:
- شنا کردن
- پارو زدن و قایقرانی
- استفاده از دستگاه بدنسازی الپتیکال
- و هر ورزش کم فشار دیگر
توصیه‌هایی برای سبک زندگی
خواه بیمار مبتلا به واریس درمان خاصی برای واریس خود انجام داده باشد یا خیر، انجام بعضی تغییرات در سبک زندگی برای این افراد مفید است. توصیه‌ها در این خصوص شامل بالا قرار دادن پاها، کاهش وزن تا رسیدن به وزن سالم، اجتناب از روی هم انداختن پاها و جلوگیری از یبوست است.
رژیم غذایی
سیاهرگها در سرتاسر بدن کشیده شده‌اند و خونی که اکسیژن آن توسط اندام‌ها جذب شده را به قلب باز می‌گردانند تا دوباره اکسیژن بگیرد. دیواره سیاهرگها برای این که بتوانند به خوبی از عهده این وظیفه برآیند، باید محکم و در عین حال انعطاف پذیر باشند. هنگامی که دیواره رگها کم کم ضعیف شوند، خون در اندام‌های انتهایی و به ویژه پاها جمع می‌شود. با گذشت زمان، این سیاهرگها ظاهری پیچ خورده و متورم پیدا می‌کنند که این حالت با عنوان واریس شناخته می‌شود.
رژیم غذایی ممکن است در بروز یا کاهش مشکلات وریدی نقش داشته باشد. از طرفی یک رژیم غذایی پر چرب و پر نمک باعث افزایش وزن و چاقی می‌شود که افزایش وزن بدن بر سیستم گردش خون فشار وارد کرده و خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر استفاده از برخی مواد غذایی خاص ممکن است به سلامت سیاهرگها کمک کند. به عنوان مثال، مصرف بیشتر فیبر باعث می‌شود، به فشار و زور زدن کمتری برای دفع مدفوع، که یکی از علل شایع بروز واریس است، نیاز باشد. با مصرف برنج قهوه‌ای، آرد سبوس‌دار و میوه و سبزیجات فراوان می‌توان مقدار فیبر دریافتی در رژیم غذایی را افزایش داد. متخصصین عروق خاطرنشان می‌کنند که مصرف آنتی اکسیدانی به نام فلاونوئید، که در زغال اخته ( بلوبری)، توت فرنگی، برگ شلغم و سیب زمینی شیرین یافت می‌شود، نیز سلامت رگها را بهبود می‌بخشد.
جوراب واریس
جوراب واریس با فشار آوردن به رگ‌های واریسی و فشرده کردن بافت اطراف آنها، جریان خون در پاها را تسهیل می‌کند. استفاده از جوراب واریس به عنوان یک “روش درمانی” اگرچه مشکل اساسی نارسایی وریدی را برطرف نمی‌کند، اما به کاهش علائم و عوارض اولیه واریس مانند احساس خستگی یا سنگینی پاها و تورم مچ پا کمک می‌کند. علاوه بر این، جوراب واریس ممکن است در پیشگیری از ابتلا به واریس نیز کمک کند. نکته منفی در خصوص جوراب واریس آن است که استفاده از آن به خصوص در ماه‌های گرم تابستان چندان راحت نیست.
اسکلروتراپی
در روش اسکلروتراپی یک ماده شیمیایی یا فوم به داخل رگ واریسی تزریق می‌شود که باعث می‌شود رگ دچار اسپاسم شده و موجب التهاب در آن می‌شود. در هر بار درمان معمولاً لازم است چند تزریق به چندین قسمت از رگ واریسی مورد نظرانجام شود و ممکن است نیاز باشد بعد از گذشت حدود یک سال درمان مجددا تکرار شود. پس از انجام تزریق، لازم است پای بیمار تا چند روز بانداژ شده و بعد برای چند هفته از جوراب واریس استفاده شود. این درمان معمولاً نیازی به بستری شدن و شب ماندن در بیمارستان ندارد.
جراحی
در درمان جراحی رگ‌های واریس را از بدن خارج می‌شود. این روش تحت بی‌حسی عمومی انجام می‌شود. در جراحی عروق چند تکنیک وجود دارد که، جراحان بسته به شدت شرایط و محل رگها از بعضی از آنها استفاده می‌کنند، اما در همه این روش‌ها لازم است پوست را برش بدهند. پیش از این لازم بود بیمار پس از جراحی واریس چند روز در بیمارستان بستری بماند، اما امروزه اغلب این جراحی در طول روز انجام شده و بیماران همان روز از بیمارستان مرخص می‌شوند. بعد از عمل ، تا زمانی که زخم‌ها بهبود یابند، پا بانداژ و پانسمان می‌شود و پس از آن بیمار باید برای چند هفته جوراب واریس بپوشد. طبیعی است که لازم است بیمار برای یکی دو هفته بعد از جراحی از کار خود مرخصی بگیرد.
درمان با امواج رادیویی و لیزر
استفاده از امواج رادیویی و لیزر تکنیک‌های جدیدتری برای درمان واریس هستند و به ترتیب “حذف رگ با امواج رادیویی ” و ” درمان واریس با لیزر درون رگی ” نامیده می‌شوند. هر دو این روش‌ها رگ واریسی را از بین می‌برند اساساً، در این روش‌ها از انرژی امواج رادیویی یا لیزر برای گرم کردن رگ واریسی استفاده می‌شود، که این گرما باعث بروز التهاب و ایجاد اسکار در رگ شده و در نهایت موجب انسداد ( از بین رفتن) رگ می‌شود.
فلبکتومی با عبور دادن نور قوی (فلبکتومی ترانس ایلومینیتد)
فلبکتومی نیز کی از روش‌های درمانی است که در آن رگ را از بین می‌برند. این روش یک شیوه جدید دیگر برای درمان واریس است که طی آن نوری را از پوست عبور میدهند که به جراح کمک می‌کند تا رگ‌های مشکل‌دار را تشخیص داده و سپس آنها را با استفاده از ساکشن خارج کند. یکی از مزایای این روش آن است که در آن تعداد برش کمتری در پوست ایجاد می‌شود. این عمل معمولا تحت بی‌هوشی عمومی و یا در موارد ساده تر، بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
